Starożytni Rzymianie zużywali kilkaset ton miry i kilka tysięcy ton kadzidła rocznie w celu rozprowadzania przyjemnych aromatów w łaźniach i dodawania do perfum oraz balsamów do ciała. Zapachy opatrzone konwalią, lilią i nutami drzewnymi towarzyszyły starożytnym przodkom w rytuałach religijnych, ale nie tylko. Były również wyznacznikiem pozycji społecznej. Dla przykładu perscy królowie mieli zapachy zarezerwowane tylko dla siebie, nie mógł ich użyć nawet bliski krewny ani nikt z jego kręgu. Z tym jak powstały pierwsze perfumy wiąże się fascynująca wędrówka od destylacji naturalnych składników połączonych z olejami, po eksperymenty z aromatami. 

Jak powstały pierwsze perfumy?

Pierwsze wzmianki dotyczące wytwarzania perfum pochodzą z Egiptu oraz z Mezopotamii. I choć dziś kojarzą się z przyjemnym porannym orzeźwieniem, pikantną energią bądź słodkim romantyzmem, to dawno, dawno temu niekoniecznie były postrzegane tylko przez ten pryzmat. Warto nadmienić, że Mezopotamii naukowcy przypisują początki piśmiennictwa. Natomiast pierwsze perfumy datuje się na ok. 4000 lat wstecz. 

W Egipcie kadzidło pojawiło się nieco później i również stosowane było podczas rytuałów religijnych, podobnie jak antyczne świeczniki. Początkowo zapachy zarezerwowane były dla egipskich kapłanów, ale gdy nadszedł Złoty Wiek Egiptu, w aromatycznych kąpielach swoje ciała moczyli również zwykli obywatele. 

Wiele o początkach zapachów mówi tłumaczenie słowa perfumy. Z łacińskiego per fumus oznacza dokładnie ‘przez dym’. Co wskazuje na kadzidło jako pierwszy zapach odkryty przez człowieka.

Pierwsza kobieta chemik od perfum

Tapputi to jedna z pierwszych osób, która zajmowała się chemią, o czym świadczy tabliczka z Babilonu, datowana na 1200 r. p.n.e. Zapach, który stworzyła jest najstarszym znanym zapachem na świecie. Chemiczka, śmiało można powiedzieć, że była producentką perfum jak na tamte czasy, eksperymentowała z wytwarzaniem zapachów i dzieliła się wiedzą. Traktat o sposobie tworzenia perfum wyryła na glinianej tabliczce. Czy były to luksusowe perfumy męskie, damskie, a może nie miały płci? Tego nie wiemy. 

Zatem, jak powstały pierwsze perfumy? Chemiczka użyła do ich produkcji olejków, kwiatów, żywicy, roślin (tataraku, cyperusu). Do ich stworzenia dodała wodę albo inny płyn. Uzyskaną ciecz poddawała wielokrotnej destylacji i filtracji. 

W produkcji perfum Tapputi użyła rozpuszczalników, dając podwaliny pod metody i techniki tworzenia zapachów. Uznaje się ją za pionierkę aparatury do produkcji perfum. Warto też zauważyć, że w starożytności wiele kobiet zajmowało się eksperymentowaniem z naturalnymi składnikami i zapachami. Kobiety uwielbiały również zdobić swoje ciała wyjątkową biżuterią. Dlatego obok zapachów, zajmowały się tworzeniem biżuterii. 

Próba odtworzenia zapachu Tapputi

Naukowcy postanowili odtworzyć starożytny zapach, by lepiej poznać świat pierwszych perfum. Na uzyskanie dokładnych odpowiedzi, jak powstały pierwsze perfumy, posłużyły gliniane tabliczki z pismem klinowym, które należało przetłumaczyć. Wyłania się z nich fascynujący sposób produkcji perfum w starożytności. Dziś możemy mieć w domu wiele dodatków, stylizowanych na antyczne, jak stare świeczki czy zegary, a może doczekamy się również sprzedaży perfum starożytnych?

Stworzenie zapachu trwało kilka lat, a gliniane tabliczki skrywały informacje o tym, jak krok po kroku Tapputi tworzyła pierwsze zapachy. Naukowcy przy odtwarzaniu starożytnego zapachu natrafili na przeszkody. Po pierwsze nieznane nazwy naczyń, w których perfumy były destylowane. A po drugie, nieznane nazwy roślin i przypraw. 

Najstarsza perfumeria na świecie odkryta na Cyprze

Na początku obecnego wieku włoscy archeolodzy odkryli najstarszą perfumerię na świecie na Cyprze. Co ciekawe, odkrycie zaskoczyło chyba wszystkich. Wielkość fabryki produkującej perfumy wskazuje na produkcję przemysłową. A fabryka datowana jest na epokę brązu – ok. 4000 lat temu. To cypryjskich zapachów pożądały królowe Egiptu, tak samo mocno jak dziś miłośnicy antyków wciąż są głodni uzupełniania kolekcji. I mało tego, bo Cypr zasłynął z wyjątkowych zapachów w całym basenie Morza Śródziemnego zanim jeszcze narodziła się bogini miłości Afrodyta. 

Co wyróżniało cypryjskie perfumy? Był to zapach piżma pochodzący z mchu dębowego. Kolejne nuty uzupełniały bergamotka, labdanum (żywica z niektórych rośliny), róża skalna. W procesie destylacji wykorzystywane były gliniane wazony, które musiały mieć odpowiednie wymiary. 

Owocowe perfumy w Egipcie

Wraz z rozwojem szlaków handlowych perfumy stawały się coraz bogatsze w nuty zapachowe. Szczególnie Egipcjanie stworzyli bogate kompozycje. W perfumach zamykali nuty kwiatowe, owocowe i drzewne. Wielkie królowe egipskie używały perfum do ciała, ale też do nadawania zapachów pomieszczeniom i do kąpieli. Odgrywały również istotną rolę w antycznym pochówku. 

Egipcjanie są uznawani za wynalazców szkła, które wykorzystali między innymi do tworzenia flakoników. Znaczenie perfum w starożytnym Egipcie pokazuje choćby wymiana handlowa z innymi ludami, gdzie istotne znaczenie miały kadzidło i mirra. 

Patent na perfumy olejowe od Persów

Zapachy w starożytności królowały w wielu zakątkach świata, ale warto przyjrzeć się bliżej perfumom tworzonym przez Persów. To im przypisuje się pierwsze zapachy wykonane na bazie olejków. Najpiękniejsze i najbardziej wyjątkowe zapachy, jak wspomniano na samym początku, zarezerwowane były wyłącznie dla koronowanych głów. Zapach był charakterystycznym elementem wyróżniającym władcę. Na malunkach królowie byli przedstawiani z kwiatami (przykładem konwalia) bądź innymi zapachowymi akcentami. Persowie lubili eksperymentować z produkcją perfum, dysponowali również sprzętem do ich produkcji. 

Pierwsze greckie perfumy w płynie

Po upadku Rzymu luksus związany z używaniem perfum zniknął na kilka stuleci. Co po części miało miejsce przez postrzeganie ich jako zbędny wydatek, a zarazem rozrzutność. Zanim jednak doszło do potępienia perfum, Grecy i Rzymianie dołożyli swoją cegiełkę do tworzenia zapachów. 

Przede wszystkim Grecy i Rzymianie bardzo dbali o to, by dokładnie opisać cały proces tworzenia zapachów. A dzięki temu odtworzenie starożytnych, europejskich perfum jest możliwe. W 2018 roku odtworzono perfumy Róża, na wystawę jednego z greckich muzeów. Zwiedzający nie tylko mogli zobaczyć starożytny świat, ale również go poczuć. 

Starożytni Grecy i Rzymianie tworzyli zapachy na bazie kwiatów, nasion, akcentów drzewnych, soków. Grekom przypisuje się stworzenie pierwszych płynnych perfum. Natomiast to świat arabski sprawił, że produkcja tego typu perfum była opłacalna. 

Perfumowanie przedmiotów w Azji

Chińczycy opatentowali pierwsze okulary przeciwsłoneczne i mieli własny sposób na perfumy. Zapachy równie szybko pojawiły się w Azji, co w innych zakątkach, ale ich stosowanie w tej części świata jest nieco odmienne od innych kultur. Starożytni Chińczycy używali perfum do przedmiotów, przykładem papeteria, na której pisali. Perfumowali również pomieszczenia, wierząc, że zapach usuwa choroby, a perfumy mają działanie dezynfekujące. 

Azjatyckie zapachy były zgoła inne niż egipskie czy nasze europejskie. Bazowały na orientalnych przyprawach i ziołach, które na co dzień były stosowane do przygotowania posiłków bądź też służyły medycynie naturalnej. Warto wiedzieć, że Chińczycy przodowali w wielu dziedzinach, w Państwie Środka odkryto też najstarszą książkę.

Każdy kraniec starożytnego świata pachniał inaczej. Wszyscy poszukiwali metod i technik tworzenia zapachów. Każdy dołożył swoją cegiełkę do tego, jak dziś wyglądają perfumy.