Historia pisma ma swoje źródła m.in. w rachunkowości. Toczyła się od trójwymiarowych artefaktów, przez piktogramy, po zapis każdej litery. W kilku zakątkach świata, mniej więcej w podobnym czasie, aczkolwiek najlepiej zbadane i opisane jest pismo mezopotamskie. Eksperci podkreślają, że nie ma luk w jego historii i przyjrzano mu się dokładnie cofając o 10 tys. lat. Pierwsze znaki, bo nie można nazwać tego pismem, które znamy obecnie, były wynikiem potrzeby ówczesnego społeczeństwa. Zatem historia piśmiennictwa, podobnie jak innych wynalazków i zdobyczy cywilizacyjnych, rozpoczyna się od potrzeb ludzi. Jest fascynująca i pełna ciekawostek, o których w dalszej części.

Historia piśmiennictwa

Przełożenie języka mówionego na papier to olbrzymi krok w dziejach ludzkości. Kiedyś znaki pozostawiano na kamieniach i kościach, a dziś do wyboru są liczne notesy skórzane, zeszyty i dzienniki. Gdyby pismo się nie rozwinęło, a ludzie nie nabywali umiejętności pisania, jaki byłby dziś świat? Choć żyjemy w erze cyfrowych obrazów, to język pisany jest podstawą komunikacji na każdym etapie życia. Dzięki rozwojowi piśmiennictwa obecnie sięgamy po literaturę Szekspira, Dante i innych najwybitniejszych pisarzy.

Pismo przybliżyło nas do przodków, ich życia, kultury, tradycji, religii, obrzędów związanych z pochówkiem. To co jest zapisane na papierze nie ulega zmianie, bo z historią przekazywaną ustnie różnie bywa. Aspekt pozostawienia po sobie trwałych znaków rozumieli nasi przodkowie na długo, długo przed naszą erą. Około 50000-30000 r. p.n.e. ludzie za pomocą najprostszych narzędzi pozostawiali znaki wyryte na ścianach jaskiń. Bardziej były to obrazki przedstawiające ich życie niż znaki graficzne w postaci przypominającej litery.

Mezopotamia – żetony wstępem do pisma

Pismo rozwijało się w Mezopotamii, Mezoameryce i w Chinach. Mezopotamskie, nazwane pismem klinowym, było pierwszym poznanym pismem. Dla przykładu powstało dużo później niż biżuteria. W związku z rozwojem rolnictwa i handlem na coraz większych obszarach pojawiła się konieczność oznakowania liczebności i rodzaju sprzedawanych towarów. Przez kilka tysiącleci czyniono to za pomocą żetonów, które przechowywano w glinianym naczyniu. Później odbijano żetony na nim w celu zachowania prawidłowości, co do liczby przechowywanych w niej żetonów. Kolejnym etapem rozwoju pisma były piktogramy.

Księgowi z czasów sprzed naszej ery nie odciskali już żetonów, a tworzyli piktogram na glinianej tabliczce wraz z liczbą określającą ilość zboża bądź oleju. Na tym etapie żetony zmieniły formę z trójwymiarowej na dwuwymiarową.

Pismo wynalezione przez kilka cywilizacji

Początkowo archeolodzy i historycy skupiali się głównie wokół Mezopotamii, jako centrum narodzin pisma, historii kaligrafii, a następnie w wyniku handlu i przemieszczania się ludności, rozwinęło się w innych miejscach na świecie. Obecnie już wiadomo, że pismo zostało wynalezione przez kilka cywilizacji. Najczęściej wymieniane są cztery. Wspomniana Mezopotamia oraz Egipt, Chiny i Mezoameryka.

Z czasem pismo sumeryjskie (Mezopotamia) rozbudowało się do logogramów oraz sylab. Najstarsze dane dotyczące pisma pochodzące z Egiptu datowane są na około 3400 r. p.n.e. Choć początkowo wskazywano, że pismo może być wynikiem wpływów mieszkańców Mezopotamii, to po latach obalono tą hipotezę. Pierwsze oznaki pisma w Egipcie pochodzą z żetonów, podobnie jak w piśmie sumeryjskim. Odkryto również glify na kości słoniowej, ukrytej w grobowcach. Przybliżając się do naszej ery rozwinęły się egipskie hieroglify. Łączyły one alfabet, sylaby i znaki. Były one świadectwem rozwoju języka egipskiego.

Wynalezienie pisma przypisuje się również Majom, datując ten fakt na 250 r. p.n.e. Choć niektórzy wskazują, że mogło to być jeszcze wcześniej. Ciekawe korzenie pismo ma w Chinach. Uznaje się, że początkiem mogły być wróżby. A dokładnie chodzi o znaki wyryte na kościach bądź muszlach. Datuje się je na 1200 r. p.n.e., zatem pismo jest starsze niż chińska porcelana.

Język grecki i łaciński podstawą rozwoju języka europejskiego

Zanim jeszcze do języka europejskiego, to nie można pominąć w tym procesie alfabetu fenickiego. Fenicjanie opracowali alfabet, w skład którego wchodziły 22 znaki (spółgłoski). Grecy uzupełnili go o samogłoski i tak język fenicki stał się podstawą dla łacińskiego. Alfabet fenicki uznawany jest za najstarszy, zachowany alfabet linearny. Za datę jego powstania przyjmuje się ok. 8000 r. p.n.e. I podobnie jak pismo sumeryjskie powstało z wyniku potrzeb rozwijającego się handlu.

Alfabet łaciński był podstawą do rozwoju alfabetów europejskich, w tym naszego języka pisanego. Z języka łacińskiego wywodzą się również inne europejskie alfabety, przykładem: francuski, włoski, niemiecki. Później wynaleziono druk i dziś można delektować się starodrukami.

Najstarszym słowiańskim pismem jest głagolica. Prawdopodobnie za tym pismem stoją misjonarze, którzy przetłumaczyli Ewangelię z greckiego i tak rozpoczęli intensywny rozwój pisma słowiańskiego.

Pismo zmieniło świat

Rozwój piśmiennictwa, podobnie jak odkrycie miedzi, otworzył kolejne drzwi, w których ludzie mogli wyrażać siebie, swoją codzienność, pracę i wyobraźnię. Bez pisma nie byłoby pisarzy i największych dzieł. Za najstarszą pisarkę na świecie, znaną z imienia i nazwiska uznaje się córkę z Sargona z Akadu, kapłanka Enheduanna. Natomiast jedną z najstarszych opowieści epickich jest Epos o Gilgameszu. Datowany na około 2150 r. p.n.e.

Dzięki odkryciu pisma poeta stał się istotną postacią w starożytnych cywilizacjach, upamiętniając bohaterskie czyny swoich braci, którzy przelewali krew na wojnach. Bohaterów można było podziwiać nie tylko na obrazach. Dziś pismo jest dla nas czymś naturalnym. I choć możemy stukać w nowoczesne klawiatury notebooków, to nic nie zastąpi pisania ręcznego. Gustowne notesy, zestawy do kaligrafii tworzą magiczną oprawę dla wyobraźni. Wszystko, pomyłki, skreślenia, ma swój urok.

Pismo ręczne ma pozytywny wpływ na umysł, dlatego warto od czasu do czasu odejść od szklanego monitora, wziąć w dłoń pióro i przelać myśli na papier. Pisanie ręczne jest bardziej angażujące i wymaga więcej wysiłku. Dlatego kaligrafia dla wielu osób jest niezastąpionym sposobem na odpoczynek od codzienności.

Historia piśmiennictwa jest długa i fascynująca, tym bardziej warto sięgać po poczciwy notes i dobrej jakości pióro, by skreślić kilka słów.