Oświetlenie elektryczne diametralnie zmieniło życie człowieka. Dzięki niemu praca stała się możliwa po zmroku, podobnie jak nauka. Powstały nowe firmy, a podróż nocą przestała być stąpaniem po omacku. Czy ktokolwiek jest w stanie wyobrazić sobie dziś życie przy lampie naftowej bądź oświetleniu gazowym? A warto dodać, że były to rozwiązania dla majętnych gospodarstw domowych. Biedni mieli do dyspozycji niepachnące – ładnie rzecz ujmując, świece. Dziś sztuczne oświetlenie jest codziennym elementem życia. W klasycznej wersji na włącznik, a w innowacyjnej sterowane zdalnie, za pomocą pilota czy nawet zza biurka w pracy. Kiedy wprowadzono oświetlenie elektryczne i kto za nim stoi?

Kiedy wprowadzono oświetlenie elektryczne?

Droga do elektryczności nie była prosta i szybka, podobnie jak historia piśmiennictwa, kosztowała sporo nakładów pracy wielu ludzi ze świata nauki. Wynalazcy prześcigali się w rozwiązaniach, każdy chciał opatentować żarówkę, którą będzie można zastosować w domu, czyli na szeroką skalę. Pierwsze żarówki były dużych rozmiarów, a kolejne potrzebowały platyny, zatem były za drogie. Wyścig pomiędzy wynalazcami trwał kilka dziesięcioleci nim powstała pierwsza żarówka.

Źródłem światła od zawsze był ogień. Były to paleniska, a potem świece, w końcu oświetlenie gazowe. O tym, że we własnym domu można było sobie zrobić krzywdę po ciemku, a co dopiero na ulicy pisał irlandzki pisarz Jonathan Swift. W swoich utworach satyrycznych (XVIII wiek) pisał, że w domu po zmroku czyha wiele niebezpieczeństw, można się o coś potknąć i zrobić sobie krzywdę.

Świece dla biednych i bogatych – różnica w odbiorze

Domy niezamożnych najczęściej rozświetlały świece łojowe. Tworzono je z utwardzanego tłuszczu zwierzęcego. Raczej nie miały zalet, poza tym, że były łatwiej dostępne od innych. Dawały niewiele świata, mocno dymiły, a na dodatek wydzielały niezbyt przyjemny zapach. Dodatkowo dość szybko się spalały – świeca o wysokości 40 cm wypalała się w godzinę. Ciężko z takim wsparciem było wykonywać jakąkolwiek pracę bądź czegokolwiek się nauczyć.

Bardziej zamożni oświetlali wnętrza między innymi świecami wykonanymi z wosku pszczelego. Z nich nie powstawało tyle dymu, co przy świecach z tłuszczu zwierzęcego. I zapach nie drażnił nosa.

Oświetlenie gazowe

Zanim oświetlenie elektryczne otoczyło miasta i pojawiło się w domach, brytyjski wynalazca opatentował oświetlenie gazowe. Patrząc na daty elektryczności i oświetlenia gazowego dzieli je nieco ponad wiek, biorąc pod uwagę zastosowanie w domach, na szerszą skalę. Zatem nasi przodkowie długo, długo żyli bez światła, które choćby w jakimkolwiek stopniu było zbliżone do obecnego.

Oświetlenie gazowe stosowane było na ulicach i w fabrykach. Inwestowali w nie również zamożni, jednak poza sypialnią, ze względu na ryzyko eksplozji. Ponadto, ściany były mocno okopcone od lamp gazowych. I były źródłem słabego światła. Zatem mało zalet, dużo wad.

Pierwsza bateria elektryczna

Pod koniec XVIII wieku Alessandro Volta opracował pierwszą baterię elektryczną – ogniwo galwaniczne. Bateria mogła nieprzerwanie dostarczać prąd do obwodu. Natomiast rosyjski fizyk Wasilij Władimirowicz Pietrow bazując na odkryciach Volta opisał efekt łuku elektrycznego i podkreślił możliwość jego wykorzystania w oświetleniu.

Kilka lat po odkryciu Volta, Humphry Davy opatentował pierwszą lampę łukową. Niestety jego wynalazek nie do końca okazał się udany. Lampa oślepiała i mogła pracować tylko przez krótki czas. Na przełom ludzkość czekała kilka kolejnych dziesięcioleci.

Edison czy Swam?

Kto wynalazł żarówkę? Edison czy Swam? Ten pierwszy wynalazca jest znany na całym świecie. Do tego stopnia, że myśląc żarówka i jej początki, większość odpowie Edison. Fakty są jednak nieco inne. Zanim Edison opatentował żarówkę, brytyjski wynalazca już od kilku dziesięcioleci pracował nad stworzeniem pierwszej komercyjnej żarówki. Liczne eksperymenty, w celu stworzenia trwałego żarnika rozpoczął w latach 40. XIX wieku. Wyścig trwał w USA i Anglii. I pierwsze żarówki elektryczne Swam i Edison opatentowali w podobnym czasie – koniec lat 80. XIX wieku.

Zanim pojawiły się ekskluzywne żyrandole do salonu powstała pierwsza żarówka w 1878 roku – jej twórcą był Joseph Swan. I tym czasie ruszyła również produkcja żarówek na Wyspach Brytyjskich. Natomiast amerykański wynalazca, Edison, zaprezentował żarówkę w Stanach Zjednoczonych rok później. Edison jest bardziej znany bo ma na koncie ponad 1000 wynalazków. Miały one wielki wpływ na rozwój technologii (m.in. kina), dlatego jest on dużo bardziej znany niż Swam. W końcu te dwa wielkie umysły połączyły siły i produkowali wspólnie żarówki w USA i w Anglii.

Pierwsze żarówki, to jeszcze nie czas kiedy wprowadzono oświetlenie elektryczne na każdą ulicę, ale przełomowy moment w dziejach ludzkości. Warto też wspomnieć, że za odkryciem elektryczności stoją też inni wynalazcy. To dzięki ich odkryciom i patentom, kolejni udoskonalali żarówkę, aż w końcu powstała pierwsza, która zapewniała światło na dłużej niż kilka minut.

Osiągnięcia naukowców nie były dostępne dla biednej części społeczeństwa jeszcze przez kilka kolejnych dekad. Oświetlenie elektryczne było luksusem niczym biżuteria. Wciąż popularne było wśród klasy średniej ogrzewanie gazowe, a u biednych lampy naftowe.

Inna jakość życia

Wynalezienie żarówki zapoczątkowało prace nad jej udoskonalaniem, projektowaniem sieci oświetlenia miast i w efekcie prowadziło do powstania elektrowni. Nad żarówką pracowało wielu wynalazców z całego świata, celem była poprawa wydajności i poszukiwanie coraz bardziej komercyjnych rozwiązań.

Wraz z rozwojem elektryczności designerzy i artyści pracowali nad nowoczesną oprawą dla nich. Powstawały niezwykłe żyrandole i lampy. Fantazyjne formy były dodatkową ozdobą w domach, a posiadanie takiego źródła światła świadczyło o wysokim statusie społecznym.

Pierwsze latarnie elektryczne w Polsce

Kiedy wprowadzono oświetlenie elektryczne w Polsce? 14 maja 1906 roku o godzinie 20 ulice stolicy rozświetliły pierwsze latarnie elektryczne. Wyparły latarnie gazowe, które stanęły w połowie XIX wieku w Warszawie. Pierwsza elektrownia w Polsce nie powstała jednak w Warszawie, a w Częstochowie w 1887 roku. Była pierwszym miastem w Polsce, które miało latarnie elektryczne.

Oświetlenie elektryczne uruchomiło zapotrzebowanie na fachowców od elektryki, a tym samym konieczność kształcenia w tym kierunku młodego pokolenia. Z czasem pojawiło się pierwsze stowarzyszenie elektryków.

W 1907 roku w warszawskiej fabryce lamp żarowych wyprodukowano pierwszą żarówkę, a rok później wyprodukowano serię żarówek z wolframowym włóknem. Obecnie oświetlenie jest istotnym elementem w trakcie projektowania domu. Odpowiednie oświetlenie zapewnia komfort pracy i odpoczynku. Oryginalne stanowi stylowe dopełnienie wnętrza. A innowacyjne umożliwia zdalne sterowanie. Żyrandole i lampy dostępne są w różnych stylach, od minimalistycznych pojedynczych lampek po majestatyczne, antyczne żyrandole.

To jak oświetlenie elektryczne zmieniło życie człowieka można sobie wyobrazić bądź wyłączyć wszystkie światła w domu na kilka minut, zasłaniając rolety. Funkcjonowanie przy świeczce bądź lampie naftowej nie było łatwe.