Historia szachów jest wyjątkowa, fascynująca i dla miłośników gry z pewnością jest mistyczną otoczką podczas rozgrywek. Obecne figury szachowe różnią się od swoich pierwowzorów. Kiedyś wśród nich był wezyr, rydwan i słoń, dziś odpowiednikami ich są królowa, wieża i goniec. Najstarsze szachy świata, a dokładnie jedna odkryta figura, wieża, ma około 1300 lat. Gra w szachy wymaga skupienia, odpowiedniej taktyki, przewidywania ruchów przeciwnika i ekskluzywnego, wytwornego zestawu do gry w szachy. Bo czyż magia gry nie jest tym większa, im bardziej wytworny jest zestaw?

Najstarsze szachy świata

Dziś zasady gry są jasne, pozostaje tylko znak zapytania, gdy zamierzasz kupić szachy na prezent – które wybrać? Natomiast wokół pierwszych figur szachowych jak i samej gry w szachy jest wiele znaków zapytania. Historycy w większości wskazują na Indie, jako miejsce, w którym narodził się pierwowzór gry w szachy – Shatranj. W późniejszych latach zyskała popularność na obszarze dzisiejszego Iranu (w starożytności Persja). Persowie rozbudowali grę i do dziś mówimy Shāh – szach (z perskiego król) i shāh māt – szach mat (z perskiego król jest bezradny).

Nazwa szachy swój początek również wzięła od słowa shāh, czyli król. Poza kilkoma europejskimi krajami (m.in. Grecja, Hiszpania, Portugalia) od słowa shāh, została nazwana gra w Europie. Stąd w języku polskim nazwa szachy.

Fascynujące jest nie tylko jak ewoluowała gra w szachy przez setki lat, lecz również jak zmieniały się figury. Dziś można również kupić zestaw z grawerem. Wracając do historii, najstarsze szachy świata niekoniecznie służyły do gry w szachy, były to figury odzwierciedlające ówczesną kulturę, tradycję.

1. Szachy Afrasiaba

Za najstarsze szachy świata uznaje się zestaw Afrasiaba. Odkryto je w Afrasiab, w Uzbekistanie. Odnalazł je historyk i archeolog Jurij Burjakov, pod koniec lat 70. ubiegłego stulecia, czyli rzec można całkiem niedawno jak na bardzo stary zestaw szachów. W zasadzie odnalezione figury, według historyków, służyły do chatarangi.

Znaleziony zestaw tworzy siedem figur, wśród nich jest król, wezyr, słoń i rydwan. Ciekawostką może być, że Europejczycy, jako że nie znali słonia, zmienili tą figurę na biskupa. Figury wykonali znający się na rzeczy rzeźbiarze z kości słoniowej. Są datowane na VI- VIII wiek. Wyjątkowe szachy czekają na turystów w Państwowym Muzeum w Samarkandzie. Figury zachwycają kształtem, formą, niezwykłą linią.

2. Zestaw szachów Venafro

Szachy wykonane z poroża jelenia z Vanfro datuje się na IX-X wiek. Są wyjątkowym odkryciem archeologicznym, wskazującym na popularność gry przed wieloma wiekami. Uznawane są za jedne z najstarszych odkrytych figur szachowych na świecie i najstarsze figury w Europie. Odkrycia dokonano w 1932 roku w rzymskim grobowcu.

Venafro to miasto we Włoszech, a odkryte w nim w XX wieku szachy świadczą o obecności w nim Muzułmanów. To oni rozpowszechnili grę w szachy w Europie. Odnaleziony zestaw składa się z 19 figur, wśród nich, podobnie jak obecnie, najważniejszą jest król. Figura króla jest większa od pozostałych, wyróżnia się na ich tle, jednak nie przypomina postaci króla, a bardziej tron monarchy. Podobną do niej jest figurą, którą dziś nazwalibyśmy królową. Pozostałe figury są mniejsze.

Zaskakującą z pewnością będzie forma jaką miał koń i wieża. Zresztą cały odkryty zestaw dla pasjonatów gry w szachy jest przeniesieniem się w przeszłość. Klasyczne pionki w zestawie są najmniejsze. Mają kształt dzwonu i zdobione są ukośnym rowkami.

3. Mozarab – inaczej św. Genadio

Za słowem Mozarab kryje się coś więcej niż zestaw jednych z najstarszych odkrytych szachów. Mozarab to styl, który łączył muzułmańskie i chrześcijańskie wpływy, widoczne w architekturze i wśród artystów.

Odnalezione figury szachowe Mozarab są datowane na początek X wieku i pokazują, że historia szachów jest równie ciekawa jak historia biżuterii. Według części historyków mogą pochodzić z IX wieku. Odnalezione w Hiszpanii, w Leon. Uważa się, że ich właścicielem był hiszpański chrześcijański biskup Astorgi. Dlatego przez lata pozostały pod opieką tamtejszego klasztoru. Obecnie zestaw figur Mozarb znajduje się w Ponferradzie.

4. Ager – określane mianem Urgel

Z zestawem figur szachowych z miejscowości Ager wiąże się wiele ciekawostek i niewiadomych. Dokładne pochodzenie nie zostało określone. Najczęściej wskazuje się na Egipt, natomiast figury odkryto w Hiszpanii. Małe rzeźby powstały z kryształu górskiego. To wskazuje, że nie stworzono ich w miejscu odnalezienia. Również ich forma sugeruje muzułmańskie wpływy. Tego typu formy były charakterystyczne dla Egipcjan.

Wyjątkowy zestaw szachów został niestety podzielony i dziś nie można go podziwiać wybierając się do jednego muzeum. Część szachów nabył emir Kuwejtu, inne nadal są w Ager, część w innej hiszpańskiej miejscowości (Lerida). I niestety część została zagubiona.

Zestaw ze szkła z Ager zalicza się nie tylko do grona najstarszych zestawów do gry w szachy na świecie, lecz są również uważane za jedne z najpiękniejszych. Dlatego wielu historyków i archeologów ubolewa nad faktem utraty części figur i rozdzieleniem zestawu.

5. Perski zestaw do gry w szachy

On również, tak jak poprzednie zestawy figur, jest wyjątkowy. Nie tylko zaliczany do najstarszych, ale do pierwszych, które odnaleziono w komplecie. Niezwykle urzekający zestaw szachów z pewnością dostarcza estetycznych przeżyć pasjonatom gry w szachy.

Perski zestaw datuje się na koniec XI i początek XII wieku. Figury cechują okrągłe kształty, przez co wydawać się może, że są one nam bliższe niż figury z poprzednich zestawów. Prawdopodobnie jest to wynik zakazu, jaki obowiązywał w Islamie – zakaz tworzenia ludzkich form. Zestaw wykonano z ceramiki, ze szkła mieszanego z gliną bądź z mielonego kwarcu połączonego z gliną. Pięknie uformowane figury mają wciąż żywy kolor, a minęło już przecież setki lat. Zestaw perski jest charakterystyczny zarówno dla Europejczyków w tamtych latach, jak i dla świata muzułmańskiego.

Gra wyjątkowymi szachami, jest wielką przyjemnością. Co prawda nie można zagrać szachami perskimi, ale w sklepie kupisz luksusowe i wytworne szachy.